به نام خدا

نكات سلامتی در شب یلدا

شب یَلدا
ایرانیان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر می‎شود و تابش نور ایزدی افزونی می یابد، پایان پاییز و شروع زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می کنند.
میوه و خشكبار، اصلی ترین خوراكی ها در شب یلدا هستند و میوه هایی كه برای این شب خریداری می شوند، میوه هایی پاییزی و تابستانی، به خصوص انار و هندوانه هستند. بر اساس یک باور قدیمی، مردم با این كار با میوه های تابستانی وداع می كنند و با خوردن خشكبار گرم به استقبال سرما می روند و یلدا را جشن می گیرند تا نشانگر تقابل سرما، ناباروری، پژمردگی و مرگ با گرما، روشنایی، باروری، سبزی و زندگی باشد.
خواص خوراكیهای شب یلدا هر یک از خوراكی های شب یلدا، خواص درمانی و طبیعی مخصوص دارند، چنانچه جعفر شهری در كتاب «طهران قدیم» در رابطه با خواص مواد غذایی كه در این شب خورده می شود، آورده است: «مردم معتقد بودند با خوردنی های سفره شب یلدا، مثل خوراكی های پای سفره هفت سین طبیعت گرم خود را می توانند سرد كنند و طبیعت سرد خود را گرم كنند. به این صورت كه اگر از گرمی مزاج رنج می برند، هندوانه و انار و اگر از سردی ناراحت می شوند، توت و كشمش و خرما و مانند آن بخورند».
البته دکتر کوروش جعفریان متخصص تغذیه معتقد است؛ در علم چیزی به نام سردی و گرمی تایید نشده است اما فواید خوراكی های شب یلدا به قدری زیاد است كه خوردن هر یک، خواص درمانی خاص خود را دارد.
آجیل هفت قلم بادام، پسته، گردو، نخودچی و كشمش و باسلوق آجیل شب یلدا یا چله را تشکیل می دهند. این متخصص تغذیه با بیان این که مردم باید در انتخاب خشکبار به رنگ و مزه آن دقت کنند، اظهار داشت: آجیل را پیش از غذا بخورید تا چاق نشوید.
وی خاطرنشان کرد: خشکبار به دلیل دارا بودن مواد فیبری باعث احساس سیری در فرد می شود و به کسانی که چاق هستند و یا مایل نیستند دچار اضافه وزن شوند، توصیه می شود این مواد را پیش از غذا مصرف کنند؛ چرا که باعث پرشدن حجم معده و در نتیجه احساس سیری در افراد می شود.
خشکبار مصرفی در شب حاوی مواد مغذی و ریزمغذی هایی مانند ویتامین آ، فسفر، منیزیم و دارای ترکیبات امگا 3 هستند که این مواد مغذی نقش مهمی در بدن ایفا می کنند.
وی در ادامه تاکید کرد: افراد باید تعادل را در مصرف خشکبار رعایت کنند. همچنین مصرف روزانه و مداوم مقدار کمی خشکبار مناسب و موثر بوده و باعث افزایش 3 تا 5 درصدی طول عمر انسان می شود.
مطالعات زیادی نشان می دهد که مصرف مناسب مغزها ریسک بیماری های قلبی عروقی را بین 20 تا 50 درصد کاهش می دهد. همچنین این مواد کاهنده خطرات دیابت هستند و مصرف مداوم مغزها خطر ابتلا به انواع سرطان ها از جمله پروستات، ریه و سینه را کاهش می دهد و حتی در کنترل فشار خون موثر است.
مغز پسته از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و برای افراد گرم مزاج مناسب نیست. این میوه بسیار مقوی است و حاوی ویتامین های ب1، ب3 و ویتامین E بوده و املاح مغذی شامل آهن، پتاسیم، فسفر و كلسیم را داراست. مغز پسته به دلیل دارا بودن آهن، خون ساز است و معمولاً به افرادی كه از كم خونی فقر آهن رنج می برند، مصرف آن توصیه می شود. همچنین آن را تقویت كننده نیروی جسمی می دانند. از دیگر خواص پسته می توان به وجود كوآنزیم كیو10 اشاره كرد كه نوعی آنتی اكسیدان است و در پیشگیری از بیماری های قلبی نافع است. از سوی دیگر افرادی كه مبتلا به نارسایی بد هستند، مبتلایان به نقرس، دیابت و ناراحتی های كلیه باید از خوردن پسته خودداری كنند.
مغز گردو دارای پروتئین، قند، آب و چند اسید آلی، مقدار كمی اسانس و ویتامین های A, B, C, Dو E است. این میوه حاوی اسیدهای چرب مفید و املاح معدنی نظیر كلسیم، پتاسیم، منیزیوم و فسفر است، تا جایی كه در برخی منابع، فسفر آن در رده منابع غنی ذكر می كنند. گردو از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است و برای پایین آوردن كلسترول خون و پیشگیری از بیماری های ریوی مناسب است. مصرف این میوه از تشكیل سنگ كلیه و سنگ كیسه صفرا جلوگیری می كند.
برخی افراد ممکن است به خشکبار آلرژی داشته باشند، گفت: برخی از افراد بویژه کودکان زیر 3 سال به خشکبار به ویژه بادام زمینی که جز آجیل شب یلدا نیز هست حساسیت دارند. وی تهوع، شکم درد، دردهای مزمن را از علائم این آلرژی دانست و اظهار داشت: خشکبار و بادام زمینی به دلیل آزاد کردن پروئتین ها و فعل و انفعلات بدنی باعث ترشح هیستامین در بدن می شود که با خوردن آنتی هیستامین علائم از بین می رود. بدترین شکل آلرژی به مواد غذایی آلرژن این است که سیستم تنفسی نیز درگیر می شود و به افراد احساس خفگی دست می دهد. با این حال مصرف روزانه یک مشت خشكبار برای هر فرد توصیه می شود.
وی گفت: هر 100گرم خشکبار و شیرینی 500 تا 600 کیلو کالری به همرا دارد و مصرف نامناسب و بی رویه این مواد باعث چاقی افراد درعید می شود. آجیل های فریبنده آجیل و خشكبار جز خوراكی های سنتی هستند كه مردم عادت كرده*اند، به صورت فله ای خریداری كنند. البته هر كس دلایل مخصوصی دارد، بعضی از افراد به نكاتی مثل این كه «آجیل باز را می توان از 50 گرم تا چندین كیلو و به میزان دلخواه خریداری كرد»، یا «آجیل باز قابل تست كردن است و در ضمن هزینه ای هم برای بسته بندی نمی پردازیم» اشاره می كنند. اما بد نیست بدانید آجیل و خشكبار قابلیت آلودگی به قارچی نظیر آفلاتوكسین را دارند كه واحدهای صنعتی با توجه به وجود پروانه های بهداشتی، ضوابط و دستورالعمل ها ملزم به اندازه گیری قارچ آفلاتوكسین بر روی محصولاتشان هستند، اما در محصولات سنتی آجیل وخشكبار، این اندازه گیری ها صورت نگرفته و محصول تولیدی قابل ردیابی نیست.
وی نیز ضمن تاکید بر مصرف آجیل های صنعتی به مردم توصیه کرد: در خرید آجیل شب یلدا به رنگ و طعم آنها توجه کنند و افزود: رنگ داخلی پسته سالم باید سبز و پوسته نازک دور پسته به رنگ بنفش باشد. در روزهای مخصوص همچون عید نوروز و شب یلدا، برخی کسبه برای کاهش قیمت آجیل، مغزهای کهنه را وارد بازار می کنند که مردم باید در خرید این مواد غذایی دقت کنند. وی با رد تصور غلط مردم در مورد خوب بودن پسته های خندان گفت: هر پسته خندانی مفید نیست؛ چرا که برخی از فروشندگان برای اینکه پوست پسته ورم کند و باز شود آن را در آب می*اندازند و این احتمال خراب و کپک زدن پسته را افزایش می*دهد.
دکتر جعفریان به مردم توصیه کرد؛ برای شناسایی پسته خندان از تقلبی، پوسته خارجی(سفیدرنگ) پسته خندان را فشار دهند اگر بسته شد، نشان دهنده این است که در آب گذاشته شد و در غیر این صورت (بسته نشدن) پسته سالم است. وی با اشاره به اینکه حداکثر نمکی که یک فرد باید در طول روز دریافت کند 5 گرم است، به مصرف کنندگان پسته شور به دلیل نمک سود بودن پسته توصیه کرد: به دلیل عوارض مصرف زیاد نمک از جمله مشکلات قلبی عروقی از مصرف زیاد آن بپرهیزند.
دکتر جعفریان در ادامه با اشاره به خواص گردو به عنوان یکی دیگر از اقلام آجیل شب چله، آن را منبعی از امگا 6 و 3 دانست و به مردم توصیه کرد: گردو را با پوسته خارجی آن که قهوه ای رنگ است، خریداری کنید و در توضیح گفت: برخی فروشندگان برای این که گردو تازه به نظر برسد و افزایش وزن پیدا کند آن را درون آب می اندازند که احتمال کپک زدن آن وجود دارد. وی به مردم توصیه کرد که از خرید گردوهایی که در پشت ویترین و در معرض نورخورشید هستند، بپرهیزند؛ چرا که میزان چربی گردو در معرض نور و اکسیژن اکسید شده و کپکها و قارچها درون آن رشد می کنند.
به گفته دکتر جعفریان، طعم و مزه گردو شاخص خوبی برای شناسایی گردوی خوب است. وی به والدین توصیه کرد:
بهتر است مغزها و آجیل را به صورت له و خورد شده به کودکان خود بدهید.
هندوانه به شرط چاقو! هندوانه میوه شب یلدا بیشتر یک میوه تابستانی است اما در هر زمان که مصرف شود دارای خواص درمانی زیادی است. یک هندوانه به طور متوسط دارای 92 درصد آب و 8 درصد قند طبیعی است. به همین علت فاقد هرگونه چربی اما حاوی مقادیرزیادی ویتامین و مواد معدنی و 49 واحد کالری است. این میوه به علاوه می تواند التهاب ناشی از بیماری هایی مانند آسم، آترواسکلروزیس، دیابت، سرطان روده و آرتروز را تسکین دهد. هندوانه صورتی رنگ منبع آنتی اکسیدان کاروتنوئیدی موسوم به لیکوپن است.
این آنتی اکسیدان های مهم و قوی در تمام نقاط بدن، مولکول*های رادیکال آزاد را که با اکسیده کردن کلسترول موجب چسبیدن آنها به دیواره رگ های خونی شده و در نتیجه منجر به بروز حمله قلبی یا سکته مغزی شوند، در بدن خنثی می کنند. مصرف گوجه و هندوانه بدلیل داشتن لیکوپن به عنوان یک ماده آنتی اکسیدان در جلوگیری از بیماری های سرطانی مؤثرند. همچنین هندوانه حاوی لیپوسین است. لیپوسین یک آنتی اکسیدان است به همین علت انجمن قلب آمریکا مصرف هندوانه را به علت داشتن آنتی اکسیدان به عنوان یک ماده مفید برای قلب مورد تایید قرار داده است. باید دقت کنید که هندوانه برای اشخاص سرد مزاج و آنهائی که دارای معده سرد هستند، مناسب نیست. این اشخاص اگر می خواهند هندوانه بخورند باید آن را با شکر، عسل و یا گل قند بخورند. همچنین هندوانه در اشخاص سرد مزاج باعث درد مفاصل و ضعف جنسی می شود.
انار با طعم شب چله انار نه تنها سرشار از ویتامین است بلکه همچون دشمن قوی در برابر بیماری هایی مانند سرطان، بیماری قلبی، سکته مغزی و فشار خون بالا می*ایستد. انار غنی از آنتی اکسیدانهای قوی است. الاژیک اسید موجود در انار از بروز سرطان جلوگیری کرده و رشد تومورهای سرطانی را کند می كند.
انار برای سلامت قلب و عروق، جلوگیری از تصلب شریانها و سکته ها، جلوگیری از پیری زودرس و آلزایمر و پیشگیری از سرطانها بویژه سرطان پروستات مفید است. تحقیقات نشان داده است که آب انار می تواند از خطر بیماری قلبی و سکته مغزی بکاهد. برخی مطالعات نشان داده اند که آب انار می تواند فشار خون را پایین آورده و به سلولهایی که باعث سرطان سینه می شوند حمله کند.
در یک تحقیق نیز مشخص شده عصاره میوه انار ممکن است حاوی عامل موثری در برابر سرطان پوست باشد. نوشیدن مقداری (حدود 28 گرم) آب انار در روز توسط مردان مبتلا به سرطان پروستات از پیشرفت سریع بیماری جلوگیری می کند. اما به یاد داشته باشید کسانی که سرد مزاج هستند نباید در خوردن انار افراط کنند . زیرا معده را سست کرده و ایجاد نفخ می کند.
زیاده روی در شب یلدا
البته قرار نیست كه شما در شب یلدا كه شب سلامتی نام گرفته، در اثر مصرف بیش از حد خوراكی ها یا استفاده از خوراكی های آلوده بیمار شوید و طعم بلندترین شب سال را با بیماری و درد تلخ كنید، در زیر توصیه هایی آورده شده كه به شما كمک می كند تا از برخی موارد آزار دهنده پرهیز كنید:
1 - پوست میوه هایی مثل انار و هندوانه را حتماً به دقت بشویید، چرا كه خوردن انار آب لمبو و هندوانه در صورتی كه آلوده باشند، هرگز لذت بخش نیست.
2 - اگر در آجیلی كه می خرید، بادام زمینی بدون پوسته قهوه ای و به شكل فله ای وجود دارد حتماً آن را پاك كنید و دقت كنید كه در بین آن دانه های سیاه ریز وجود نداشته باشد.
3 - افرادی كه از بالا بودن تری گلیسیرید خون رنج می برند، بهتر است از مصرف دانه های چرب مثل پسته، بادام، گردو و... خودداری كنند.
4 - مصرف آجیل بو داده كه حاوی نمك فراوان است به هیچ وجه به كسانی كه فشار خون بالایی دارند یا از مشكلات كلیوی رنج می برند، توصیه نمی شود.
5 - بهتر است در انتخاب آجیل دقت كرده و به عنوان مثال پسته هایی كه پوست بسیار زرد براق یا مغز قرمز رنگ شده دارند و یا تخمه هایی كه برای پررنگ تر شدن از رنگ های مصنوعی در آنها استفاده كرده اند را خریداری نكنید.
6 - خوراكی های شب یلدا به اندازه كافی متنوع و حجیم هستند، پس توصیه من به شما این است كه یا شام را حذف كنید یا شام بسیار سبكی میل كنید.
7 - به خاطر داشته باشید كه آجیل خام تا یك سال قابل نگهداری است، اما پس از تفت دادن بهتر است هر چه زودتر مصرف شود

نظرات شما عزیزان: